baza za Nemce. Partizana je bilo mnogo: krajem rata čak 180.000 naoružanih ljudi sa odličnom obaveštajnom infrastrukturom u gradovima. Mi za italijanske partizane znamo po pesmama Bandiera Rossa i Bella Ciao ali ne znamo ( uglavnom ) da ih je u borbi i u nemačkim rukama izginulo oko 36 hiljada. Bili su to veoma ozbiljni ljudi, tvrde Pijemontezi, brđani sa iskustvom krivolova i šverca i eksperti za gerilsko ratovanje. Politički su bili raznovrsni: od komunista garibaldinaca , preko manje-više neutralnih seljaka koji su bežali od fašista i nacista, pa do rojalističkih grupa pod vođstvom profesionalnih oficira. Nisu se sukobljavali, ali su se međusobno potkradali .

, Garibaldi je obnovio svoje veze i poznanstva sa bokeljskim pomorskim kapetanima. Bokeljski brodovi su prednjačili i u prebacivanju Garibaldijeve dobrovoljačke legije iz Argentine na Siciliju. Konvoj je predvodio kapetan Bogdan Poznanović iz Herceg-Novog, kao najbolji poznavalac plovnih puteva, navigacije i ćudi okeana. Kapetan Vladimir Sabljičić iz Herceg-Novog tada je započeo karijeru u italijanskoj mornarici, u kojoj će ostati do kraja života. Prevoznici Garibaldinaca su bili Barba Spiridone i Barba Đovani. Tako su nazivali pomorske kapetane braću Barbiće, Špira i Jovana, iz Krtola. Ime kapetan Sambeli je, u stvari italijanizirano prezime Zambelić iz Luštice u čijoj kući je bilo i trofeja za uspomenu iz Garibaldijevih bitaka. Iz iste kuće je kasniji proslavljeni svjetski istraživač kapetan Petar Zambelić .

. To se desilo Krtoljanima, pomorcu Joku Nikovom Kostiću i njegovom drugu Savu Đurišiću . garibaldinaca na naše južne obale .

to preko Boke. Bilo je to u doba hercegovačkog ustanka poznatog kao "Nevesinjska puška ". Garibaldijevi dobrovoljci su se prebacivali do skrovitih luštičkih uvala uglavnom luštičkim i krtoljskim brodovima. Njihovi kapetani su imali odavno razrađene i sigurne punktove za krijumčarenje i potplaćene kontrolore. Sa Luštičkog poluostrva dobrovoljci su prebacivani na suprotnu obalu, pa preko Sutorine prelazili u Hercegovinu uz pomoć Bokelja vodiča . Garibaldinaca učestvovalo u hercegovačkom ustanku. Nekoliko četa se provuklo kroz Boku bez problema. Samo jedna četa od 40 Garibaldinaca je otkrivena i razoružana od strane austrijske vojske. Na proteste knjaza Nikole, propuštena je, ali ne u Hercegovinu nego u Crnu Goru. Jedna četa sa njihovim brodom greškom je pristala uz dubrovačke obale. Odmah je prokazana i onemogućena. Oni koji su se borili, zahvaljujući zaštiti Bokelja svi su preživjeli. Nakon okončanja borbi istim putem su

do skrovitih luštičkih uvala uglavnom luštičkim i krtoljskim brodovima. Njihovi kapetani su imali odavno razrađene i sigurne punktove za krijumčarenje i potplaćene kontrolore. Sa Luštičkog poluostrva dobrovoljci su prebacivani na suprotnu obalu, pa preko Sutorine prelazili u Hercegovinu uz pomoć Bokelja vodiča . Garibaldinaca je otkrivena i razoružana od strane austrijske vojske. Na proteste knjaza Nikole, propuštena je, ali ne u Hercegovinu nego u Crnu Goru. Jedna četa sa njihovim brodom greškom je pristala uz dubrovačke obale. Odmah je prokazana i onemogućena. Oni koji su se borili, zahvaljujući zaštiti Bokelja svi su preživjeli. Nakon okončanja borbi istim putem su se vratili, znači, brodovima bokeljskih pravoslavaca .

. Garibaldijci su zaplijenili neke brodove u luci. Kroz narod se pronio glas da se traže stručni pomorci. Čim je to čuo, Joko je povukao Sava za ruku i počeli su se kroz masu probijati ka obali. Pokazao je Joko svoj brevet i matrikulu, a kao Srbinu izbjeglom iz Austrije, nisu mu trebale nikakve druge preporuke. Na brodu "Lombardo ", uz Joka se našao i Savo. Bez pomoračkih kvalifikacija Savo je mogao samo da postane borac garibaldinac . garibaldinaca na Siciliju, u luku Marsale. Tu su i posade napustile brodove, jer su ih opkolili burbonski ratni brodovi, uspjevši da u luci potope "Lombardo ", ali kad je već bio napušten. Nastale su teške borbe po Siciliji između Napolitanaca i" filibustijera ". To doslovno znači idolopoklonici, a u prenosnom smislu gusari, kako su nazivali garibaldince. Tako su se, sticajem okolnosti, sa garibaldincima borila i dva Krtoljanina po Siciliji, sve do pada Palerma u ruke garibaldinaca .

garibaldinaca na Siciliju, u luku Marsale. Tu su i posade napustile brodove, jer su ih opkolili burbonski ratni brodovi, uspjevši da u luci potope "Lombardo ", ali kad je već bio napušten. Nastale su teške borbe po Siciliji između Napolitanaca i" filibustijera ". To doslovno znači idolopoklonici, a u prenosnom smislu gusari, kako su nazivali garibaldince. Tako su se, sticajem okolnosti, sa garibaldincima borila i dva Krtoljanina po Siciliji, sve do pada Palerma u ruke garibaldinaca .

je održavao redovne kontakte i imao bliske odnose sa Garibaldijem i Macinijem, obojicom slobodnim zidarima. Tome u prilog govori i podatak da je stvaranje prvih potpuno srpskih Loža bilo pod direktnim uticajem italijanskih Masona. Tokom srpskog ustanka u Bosni i Hercegovini 1875. godine, jedan deo vođa, među kojima su bili vojvoda Mićo Ljubibratić, sekretar vođe ustanka Luke Vukalovića i Braća Jovan i Mihajlo Zega, bio je iniciran pod direktnim uticajem italijanskih Garibaldinaca , odnosno Đuzepea Macinija, ideologa Risorđimenta, pokreta za ujedinjenje Italije i zbacivanje Austro - Ugarske vlasti .

prečicama, na granici hercegovačkoj, kapetan se poče spoticati . Garibaldinaca sa crvenim košuljama i fantastičnim šeširima, Rusa u crnogorskim gunjevima i sa dalmatinskim crvenim kapama Sjem toga, tu se mogla odabrati najljepša panoplija, koja bi predstavljala razvitak oružja Bilo je šešana, kremenjača, dževerdara, srednjevjekovnog "trombuna ", ostraguša, pištolja, revolvera, sabalja, čak i kopalja Ali, bilo ih je dosta bez ikakva oružja. Novodošli snebivali su se zbog nemarnosti, kojom su bili prihvaćeni. Kapetan Mićo, propitujući za

protiv Austrije. Za taj plan radio je u Beogradu talijanski konzil Durio i posvetio je u nj i sama kneza Mihajla; u Crnoj Gori te je ideje širio francuski konzul u Skadru Hekar. Doista, za tu stvar bilo se kupilo 40.000 pušaka; bile su čak spremne i lađe; i određeni ljudi. U Crnu Goru došlo je nekoliko poljskih i francuskih oficira i nekoliko talijanskih uskoka. U novom ustanku Luke Vukalovića, koji je buknuo u vezi s ovim pokretom 1861. godine, učestvuje, doista, i nekoliko garibaldinaca . Čitav taj plan sprečila je Engleska, koja je u to vreme bila čisto turkofilska. Ona je izjavila Italiji da mogu raditi šta hoće po Siciliji i Napoljskoj, ali ako bi hteli da pređu preko Jadranskog Mora, da će im engleske lađe preprečiti put. Crna Gora bila se suviše izložila u ovom pokretu pomažući otvoreno hercegovački ustanak i s toga je došla u sukob s Turskom 1862. godine. U tom ratu ona je bila, posle strahotnih borbi, naterana da neposredno moli mir od Porte i dade